K12 Grade 8 AP PANGALAWANG MARKAHAN - Panahong ng Transisyon

04/15/16

Pag usbong at Pag unlad ng mga klasikal na Lipunan ng Europe

Ang mga Palarong Olimpiko ay isang pandaigdigang kaganapan ng maramihang palaro. Naitala ang orihinal na mga Palarong Olimpiko noong 776 BC sa Olympia, Gresya, at ipinagdiriwang hanggang AD 393.

Unang ipinadama ang muling pagbuhay sa mga Palarong Olimpiko ng makatang Griyego at patnugot ng pahayagang si Alexandros Soutsos sa kaniyang tulang "Diyalogo ng Patay" noong 1833.

Tinangkilik ni Evangelos Zappas ang unang pangkamakabagong panahong pandaigdigang Palarong Olimpiko noong 1859. Ginugulan niya ng salapi ang pagpapagawa at pagkukumpuni ng Stadyong Panathinaiko para sa Palarong Olimpikong ginanap doon noong 1870 at 1875.

Itinala at inihayag ito sa mga pahayagan at mga lathalain sa buong mundo kabilang na ang London Review, nagsabing "ang Palarong Olimpiko, na natigil ng ilang mga daantaon, ay muling binuhay kamakailan lamang! 

Talagang narito ang isang pambihirang balita... muling binuhay ang mga klasikong palaro ng sinaunang panahon malapit sa Athens.

Gawain 1: Gusto Ko?

Makikita ang isang tipikal na tagbo sa isang lungsod estado ng sa Europe noong Panahong Klasikal. Bawat tao ay may tungkuling ginaganap. Mangangalakal, mandirigma, o hari man ito, ang lahat ng tao ay may tungkuling gaganapin para sa kanilang bayan.

Gawain 2: IRF Chart

Paano naimpluwensyahan ng panahong klasikal ang pangkamalayang pangdaidig ng Europe?

Ang panahong klasikal ay nakasentro sa sinaunang Rome at Greece. Ang panahong ito ay ang nagpalaganap ng Panitikang Greyego, bakal, at pagbabago ng Kultura.

Gawain 3: Mapa Suri

·         Ang Kreta ay isang isla na nasasentro ng kabihasnang Minoan. Isa itong administratibong lungsod estado ng Greysa at isa sa pinakamaagang naitalang kabihasnan ng Europa.

·         Ang Gresya ay matatagpuan sa pagitan ng Europa, Asia, at Aprika. Dito naganap ang Klasikong Kabihasnan. Naging pangunahing bahagi ng Silangang Imperyo Romano, at apat na siglo ng paghahari ng Imperyong Ottoman.

04/22/16

Mga Mycean

Pinagtatalunan pa rin sa kasalukuyan ang pinagmulan ng mga kalinangang Miseno. Ngunit natitiyak na sila ang ninuno ng mga Sinaunang Griyegong nasa pangunahing lupain ng Sinaunang Gresya. Partikular na umiiral na sila noong mga panahon na ititayo ang mga palasyo sa Kreta (o Creta). Walang dudang naimpluwensiyahan sila ng kabihasanang Kretano. Pinaniniwalaan din ng mga dalubhasang dating nakadepende o kabahagi ang kanilang lupain ng kabihasnan ng Kreta.

Mga Minoan

Ang kabihasnang Minoe o sibilisasyong Minoano ay isang dating kabihasnan sa pulo ng Creta na nagsimula noong Panahon ng Tansong-Pula. Umiiral ito mula noong mga 2700 BK. Tumagal ito magpahanggang mga 1450 BK, bago napalitan ng kalinangang Miseneo. Hindi naman talaga nalalaman ng mga dalubhasa kung ano ang tawag ng mga Minoe o Minoano para sa kanilang mga sarili, sapagkat nagmula lamang kay Sir Arthur Evans ang kapangalanang Minoan, na ibinatay mula sa maalamat o mitikong nilalang na si Haring Minos.

Muling natuklasan ang kalinangang Minoe sa pagsisimula ng ika-20 daangtaon sa pamamagitan ng pangunguna ni Evans, isang Britanikong arkeologo. Noong 1939, inilarawan ito ni Will Durant bilang "ang unang ugnay sa loob ng tanikalang Europeo"

Ang mga Polis

Laganap ang digmaan noong panahong Heleniko. Nagtatag ng moog ang mga Griyego sa may burol at tuktok ng bundok bilang pananggalang laban sa mga kaaway. Sa paligid ng mga moog na ito nabuo ang mga lungsod-estado na tinawag na polis ng mga Griyego.

Acropolis naman ang tawag nila kung saan nakatayo ang mga moog, na nangangahulugang "mataas na lungsod" (high city). Dito nagkukubli ang mga mamamayan kapag lumulusob ang mga kalaban. Habang umuunlad ang mga polis, ang mga acropolis ay nagiging sentro ng relihiyon kung naitatag ang mga templo, altra, at mga monumentong pampubliko.

Pangunahing bahagi rin ng polis ang agora na isang pamilihan. Karaniwang isang malaking parisukat ang agora na napaliligiran ng mga pagawaan at gusaling pampamahalaan.

Ang mga Sparta

Sa kaantasang panglipunan ng Isparta, gumaganap ang mga Ispartano bilang mga aristokrata. Sila ang nagmamay-ari ng mga lupain. Sila ang mga sinasaysay upang maging mga mandirigma.

Sa simula ng kanilang kabataan, sinasanay na ng Istado ng Isparta ang mga batang lalaki sa larangan ng himnastika. Kinukuha sila mula sa kanilang mga ina sa gulang na pito. Sinasanay rin sila sa paggamit ng mga sandata. Hindi pinahihintulutang mag-asawa kaagad ang mga kalalakihan, hangga't hindi sila umaabot sa edad ng tatlumpu.

Sumasailalim din ng pagsasanay sa himnastika ang mga kabataang babae. Nagkakamit sila ng sapat na kalayaan kapag narating na ang hustong gulang.

05/13/15

Ang Athens

Ang Atenas (Griyego: Αθήνα, Athína; Ingles: Athens) ay ang kabisera at pinakamalaking lungsod ng Gresya. Matatagpuan ito sa rehiyon ng Attica. Isa ang Atenas sa mga pinakamatandang lungsod sa buong mundo, na may naitalang kasaysayan sa loob ng humigit 3,000 taon. Ipinangalan ang lungsod sa dati nitong patron na si Athena noong kapanahunan ng Matandang Atenas.

Sa kasalukuyan, may populasyon ng 745,514 noong 2001 ang lungsod ng Atenas, at 3.37 milyong katao sa kalakhan nito. Bilang isang bantog at kosmopolitano na lungsod, ang Atenas ay nagiging sentral sa buhay pang-ekonomiya, pampananalapi, pang-industriya, pampolitika at kultural sa Gresya. Mabilis rin itong maging isang sentro ng negosyo sa Unyong Europeo.

Noong unang panahon, isang malakas na lungsod-estado at bantog na sentro ng sining, kultura, edukasyon at lalo na sa pilosopiya ang Atenas. Bilang luklukan ng Akademiya ni Platon at ng Liseo ni Aristoteles, naging lugar ng kapanganakan ang Atenas nina Socrates, Pericles, Sophocles at ibang mga importante at maka-impluwensiyang mga pilosopo, manunulat at politiko ng matandang daigdig.

Kilala rin ang lungsod bilang duyan ng sibilisasyong Kanluranin at ng demokrasya dahil sa impakto ng mga inambag nitong ideya at gawaing kultural at pampolitika noong ikalima at ika-apat na siglo BC sa ibang mga bahagi ng noong-kilalang kontinente ng Europa.

05/27/16

Ang Banta ng Persia

Hangarin ng Persia na palawakin ang kanilang kaharian sa kanluran. Kaya noong 546 BCE, sinalakay ni Cyrus the Great ang Lyndia sa Asia Minor. Ipinagpatuloy nito ni Darius I ang pagpapalawak sa kanilang kolonya noong namana na niya ang kaharian.

Noong 499 BCE sinalakay niya ni Darius ang isang kolonya ng Greece. Nagpadala ng tulong ang Athens pero natalo ang pwersa ng Athens. Para paghahanda sa isa naming digmaan, naghanda ng plota ang Athens para salakayin ang Persia.

ANG DIGMAANG GRAECO-PERSIA (499-479 B.C.E)

Ang unang pagsalakay ng Persia sa Greece ay naganap noong 490 B.C.E sa ilalim ni Darius. Tinawid ng plota ng Persia ang Aegean Sea at bumaba sa Marathon, isang kapatagan sa hilagang-silangan ng Athens.Tinalo ng 10, 000 pwersa ng Athens ang humigit kumulang 25, 000 puwersa ng Persia.

Sinalakay at sinakop ni Xerxes ang Athens. Nahirapang iwasan ng malalaking barko ni Xerxes ang maliliit na barko ng Athens na pilit na binabangga ang mga ito hanggang sa mabutas. Isa-isang lumubog ang plota ng Persia.

PANAHON NI PERICLES

Pinuno ng Athens si Periclesmula 461 hanggang 429 B.C.E. Nangibabaw ang kanyang impluwensya sa buhay ng Athens sa loob ng 32 taon kung kaya ang panahong ito ay tinawag na Panahon ni Pericles.

Naniwala si Pericles na nararapat ang partispasyon ng mga mamamayan sa pamahalaan. Namayagpag ang demokrasya sa Athens sa panahon ni Pericles. Pinaganda rin ni Pericles ang Athens sa pamamagitan ng pagpapatayo ng magagandang gusali, isa na rito ang Parthenon.

06/03/16

ANG DIGMAANG PELOPONNESIAN

(431- 404 B.C.E.)

Sinikap ni Pericles ang pagbubuklod ng mga lungsod-estado ss isang malawak na pederasyon na tinawag na Delian League. Ginamit ng Athens ang salapi ng Delian League sa pagtatatag ng malakas nitong plota at pagpapatayo ng magagandang gusali.

Sa pagiging imperyo ng Athens, nangamba ang ibang mga lungsod-estado. Nagsama-sama ang mga lungsod-estado sa Peloponnesus at itinatag ang Peleponnesian League upang labanan ang Athens. Kasapi nito ang Sparta, Argos, Corinth, Delphi, Thebes at Chaeronea.

Isang malawak na pederasyon ng mga lungsod-estado sa greece na pinagbuklod sa pangunguna ng Athens. *Dahil sa inuna ng Athens ang sarili nitong kapakanan, ang Delian League ay hindi naaging ganap na napagbuklod ang mga lungsod-estado sa Greece. Sa halip ito ay naging daan para sa pagpapalawig ng Imperyong pangkalakalan ng Athens.

Nong 431 B.C.E., sumiklab ang Digmaang Peloponeesian. Dito nagsama-sama ang mga lungsod-estado sa Peloponnesus. Pinili nila ang Sparta upang pamunuan sila laban sa Athens.

Noong 404 B.C.E., tinalo ng Sparta ang Athen. Nagpatuloy ang alitan sa iba’t-ibang lungsod estado at bumagsak ang pamumuno ng Sparta ng labanang Leuctra noong 371 B.C.E. Iniwan ng Digmaang Peloponnesian ang mga Greek na mahina at wasak-wasak.

06/10/16

IMPERYONG MACEDONIAN

(336-263 B.C.E)

Hinangad ni Philip, hari ng Macedonia, na pag isahin ang mga lungsod-estado sa Greece sa ilalim ng kanyang pamamahala. Upang matupad ang kanyang hangarin, bumuo siya ng isang hukbo at sinanay sa pinakamabisang paraan ng pakikipagdigma. Bilang pagtatanggol ng kanilang kalayaan, sinalakay ng magkasanib na puwersa ng Athens at ng Thebes ang Macedonia noong 338 B.C.E. Madaling tinalo ni Philip ang hukbo ng dalawang lungsod-estado.

Ang sinaunang kaharian ng Macedonia, kilala rin bilang Masedon o Macedonia lamang, o Imperyo ng Macedonia ay isang sinaunang kaharian sa hilaga ng sinaunang Gresya. Malapit dito ang kaharian ng Epirus (nasa kanluran nito) at Trasya (na nasa silangan nito). Matagal nang panahon ang nakakalipas, ito ang pinakamakapangyarihang kaharian sa Malapit sa Silangan at pangkasalukuyang Pakistan pagkaraang masakop ni Alejandro ang Dakila ang halos kalahatan ng mundong nakikilala sa Europa.

Ito ang tinatawag na panahong Helenistiko (kabihasnang Helenistiko) sa kasaysayan ng Gresya. Sa paglaon, nasakop ito ng Imperyong Romano.

08/05/16

Greece… sa isang tingin

Ang Imperyo ng mga Romano (Ingles: Roman Empire) (Latin: Imperium Romanum) ang tawag sa imperyalistang paghahari ng mga Romano sa malaking bahagi ng Europa, Asya at Hilagang Aprika, na may autokratikong porma ng pamahalaan. Sumunod ang Panahon ng Imperyong Romano sa 500-taong Republika Romana (510 BC – siglo 1 BC) na pinahina ng alitan sa pagitan ng mga heneral katulad ni Gaius Marius at Sulla, at ng digmaang sibil ni Julio Cesar (Julius Caesar) laban kay Pompey. Maraming petsa ang iminungkahi kung kailan ito naging imperyo mula sa republika.

Kasama rito ang pagtatakda kay Julio Cesar bilang habang-buhay diktador o Diktador Perpetuidad (44 BC), ang pagwawagi ni Octavio (na tagapagmana ni Caesar), sa Labanan sa Actium (ika-2 ng Setyembre 31 BC), at paggagawad ng Senadong Romano kay Octavio ng kagalang-galang na pangalang Augusto (ika-16 ng Enero 27 BC).

Ang katagang Imperium Romanum (Imperyong Romano) ang pinakilalang katagang Latin kung saan ang salitang imperium ay nangangahulugan ng isang teritoryo sa isang bahagi ng mundo na nasa ilalim ng pamamahalang Romano. 


Mula sa panahon ni Augusto hanggang sa Pagbagsak ng Kanlurang Imperyo, naghari ang Roma sa mga sumusunod: sa Inglatera at Galia (Francia ngayon); sa halos buong Europa (kanluran ng Ilog Rhine at timog ng Alps); sa pasigan ng hilagang Aprika, kasama ang katabing lalawigan ng Ehipto, sa mga lugar ng mga Balkans, sa Dagat Itim, sa Asya Menor at halos buo ng Levante. Sa makatuwid, nasakop ng Imperium Romanum mula kanluran pasilangan sa makabagong panahong ang Portugal, Espanya, Inglatera at Francia, Italya, Albania, at Gresya (Greece), ang mga Balkanos, Turquia, at mga bahagi ng silangan at timog Alemania; patimog na sakop nito ang bahagi ng Gitnang Silangan: 


ang kasalukyang Siria, Libano, Israel, Jordan at marami pa; gayundin sa patimog-kanluran nakasama rito ang buong matandang Ehipto, at pakanluran nasakop ang pasiging rehiyon ng kasalukuyang Libya, Tunisia, Algeria at Morocco, hanggang sa mga lontitud sa kanluran ng Gibraltar. 

Romano ang tawag ng mga taong namumuhay sa mga lugar na ito at napapailalim sa batas Romano. Bago pa man naging monarka ito, matagal nang lumalawak ang nasasakupan ng Roma at nasa tugatog ito sa ilalim ni Emperador Trajano sa pananakop nito ng Dacia (i.e., ng kasalukuyang Romania at Moldova) gayundin ang ilang bahagi ng Hungary, Bulgaria at Ukraine noong AD 106, at ng Mesopotamia noong 116 (na sinundan ng pagbabalik ni Adriano). Sa tugatog nito, kontrolado ng Imperyong Romano ang may 5,900,000 km² (2,300,000 milya kwadrado) ng lupa at nakapaloob na Laot ng Mediterreneo na kung tawagin ng mga Romano na "mare nostrum"—Latin ng “aming dagat”. 

Patuloy pa rin hanggang sa kasalukuyan ang impluwensiyang Romano sa kultura, batas, teknolohiya, wika, relihiyon, gobyerno, militar at arkitektura ng mga sibilisasyong lumitaw sa matandang nuno nito.

Minsang inilalagay ang wakas ng Imperyong Romano sa ika-4 ng Setyembre 476 AD nang pinatalsik ang 14-taong gulang na emperador ng Kanlurang Imperyong Romano na si Romulus Augustulus na hindi na napalitan. Subalit, si Diocleciano na nagretiro noong AD 305, ang nag-iisang huling Emperador ng di-nahahating Imperyo o Klasikal na Imperyong Romano kung saan ang kabisera ay ang Lungsod ng Roma. Matapos hatiin ni Diocleciano bilang Silangan at Kanlurang bahagi ang Imperyo, nagpatuloy ang bawat sanga na may kanyang istilo ng “Imperyong Romano”. Humupa at bumagsak ang Imperyong Romano ng Kanluran sa pagdaan ng ika-5 siglo. Ang Silangang Imperyong Romano, na nakatahan sa Nova Roma (na ibinunsad ni Constantino I sa Griyegong lungsod ng Bizancio) at nang lumaon Griyego ang naging pangunahing wika nito na kilala ngayong bilang Imperyong Bizantino at nagpanatili sa mga batas at kulturang Greco-Romano gayunding sa mga Helenikong elemento nito at Kristiyanismong Ortodoxo sa sumunod na milenyo hanggang sa pagbagsak at pagsakop ng Constantinople (Istanbul ngayon), ang naging pangalan ng lungsod ni Constantino, sa mga kamay ng Imperyong Ottoman noong 1453.

10.07.16

ANG KABIHASNAN SA MESOAMERICA

Maraming siyentista ang naniniwalang may mga pangkat ng mga mangangaso o “hunter” ang nandayuhan mula sa Asya patungong North America, libong taon na ang nakararaan. Unti-unting tinahak ng mga ito ang kanlurang baybayin ng North America patungong timog, at nakapagtatag ng mga kalat-kalat na pamayanan sa mga kontinente ng north America at South America.

Noong ika-13 siglo B.C.E., umusbong ang kauna-unahang kabihasnan sa America --- ang mga Olmec sa kasalukuyang Mexico. Naimpluwensiyahan ang mga gawaing sinimulan ng mga Olmec ang iba pang pangkat ng mga tao sa iba’t ibang bahagi ng America.

·         Ang Sibilisasyong Maya

-          isang Meso-American civilization

-          sila lang ay may organisadong written language sa buong Pre-Columbian America at sila ay may sariling numerical system

-          maraming kaalaman sa larangan ng:

-          astronomiya

-          matematika

Ang sibilisasyong Mayan ay nahahati sa tatlong panahon:

·         Preclassic- 1800 B.C.

-          simula ng pagpapatayo ng stepped pyramids

-          pottery at fired clay figurines

·         Classic (c. 250-900)

-          umusbong ang konseptong urbanismo

-          lungsod-estado

-          Cancuen- isang malaking lungsod sa sibilisasyong Maya kung saan makikita ang mga malalaki at magagandang palasyo at pyramid

·         Ang Maya collapse:

-          8th- 9th century

-          dahilan:

-          overpopulation

-          peasant revolt

-          foreign invasion

-          epidemic disease

-          climate change

·         Postclassic

-          Yucatan- lungsod

-          Mayapan- lungsod-estado

-          sinasabing dito nakuha ang pangalan nila na "Maya"

-          Popol Vuh- Mayan mythology

-          natagpuan sa kaharian ng Quiche